Rabu, 17 Desember 2014
TRADHISI BUDAYA
JAWA
Ruwatan Rambut Gimbal
Ing
tlatah pegunungan Dieng lan desa-desa ing sakiwa tengene Gunung Sindoro-Sumbing
isih akeh kang duweni rambut gembel utawa gimbal. Rambute warna abang kaya
rambut jagung, pating plintir, kempel, lan bundhel. Wujude ranbut gembel
dibedakake ana telu yaiku gembel pari, gembel dhebleng, lan gembel jatha.
Gembel
pari wujude rambut gembel kang plintir-plintirane cilik-cilik. Dene gembel
dhebleng wujude rambut gembel kang plintir-plintirane luwih gedhe lan akeh utawa
ketel. Menawa gembel jatha wujude rambut gembel kang plintirane luwih gedhe
tinimbang gembel dhebleng.
Dene mapane utawa manggone gembel
bisa ana telung perangan sirah, kang parabane ya dadi ana telu, kayata kang
thukul ing sirah sisih buri diarani gembel gombak, menawa tukule rambut ing
sirah sisih pilingan utawa ngirigan diarani gembel pethek. Dene yen thukue
rambut gembel ing sirah sisih ngarep sandhuwure embun-embun diarani gembel
kuncung.
Bocah
menawa arep thukul rambute gembel biasane mawa tandha-tandha lara panas dhisik.
Menawa lara panase ora mari-mari, rasa kasurjanane wong tuwane marang anake
tansaya mantep lan percaya yen anake arep thukul rambut gembele.
Ing
tlata Sindoro lan Dieng, kerep ditemoni bocah rambut gembel jinis pari lan
jatha. Manut kapercayan warga ing kana, yen rambut gembel jinis pari menawa
nandur pari bisa lemu-lemu lan akeh pametune. Kang rambut gembele jinis jatha
menawa nandur nbako bakal subur lan lemu-lemu ake godhonge. Menawa bocah rambut
gembel mau wis gedhe lan rambute arep dicukur, warga nganake upacara nyukur
rambut gembel. Lumrahe ducukur yen bocahe wis umur 5-7 taunan.
Biasane
sadurunge dicukur bocah rambut gembel duwe panjaluk maneka warna. Ana kang
njaluk dibelehake pitik, njaluk ditukokake motor, lan uga ana kang njaluk
ditanggapake wayang purwa kang critane “Semar Kuncung”. Saperangan warga kana
padha duweni panemu nyukur rambut gembel kuwi kudu diruwat lan nganggo upacara,
sarta kudu nuruti panjaluke bocahe.
Panyukure
rambut gembel kudu ing wayah bengi ngepasi dina wetone. Sadurunge upacara
kawiwitan, bocahe dilungguhake ing jadah dienggoni sandhangan sarwa putih.
Bocah mau diapit para sesepuh lan dhukun kang bakal nyukur rambut gembele. Dene
sesaji kang kudu dicepakake awujud kaya ing gisor iki :
11.
Tumpeng
robyong 8. Banyu putih
22.
Banyu
kembang boreh 9. Jenang abang putih
33. Wedhus
kendhit 10.
Jenang katul
44.
Jago 11.
Gedhang raja
55.
Jajan
pasar 12.
Kembang telon
66.
Manuk
dara sejodho 13. Rokok
77.
Wedang
teh lan kopi
Sabubare dhukun maca mantra, banjur
kawiwitan nyukur rambute si bocah. Guntingan rambut gembel dibuntel nganggo
mori putih dilarung ing kali. Lumrahe menawa bocah rambut gembel bubar dicukur,
bocahe ora nakal, ora ugungan, lan ora lara-laranen.
Siti Nur
Hafidhoh el Rohman
Semarang, 17
September 2014
